लोणार सरोवर [Lonar Lake] हे महाराष्ट्रातील बुलढाणा जिल्ह्यात स्थित आहे. अतिवेगाने आलेल्या उल्का पृथ्वीवर येऊन धडकली व लोणार सरोवराची निर्मिती झाली. या उल्केचा व्यास 1.8 km होता, या प्रचंड आघातामुळे सुंदर अशा सरोवराची निर्मिती झाली. लोणार सरोवरला 2020 साली रामसार दर्जा दिला होता, पण सध्या पुरातत्व विभागाने दिलेल्या प्रस्तावामुळे जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा मिळणे सोयीचे होईल.
लोणार सरोवर मुख्य वैशिष्ट्ये:
- भौगोलिक रचना: लोणार सरोवर हे मीटीओराइटच्या (meteorite) प्रभावाचा परिणाम आहे, ज्यामुळे १.८ किमीच्या व्यासाचं आणि उच्चतेचं १५० मीटरंचं क्रेटर निर्माण झालं.
- खारट सरोवर (Saline Lake) : हे सरोवर खारट आणि अल्कालाइन दोन्ही आहे, ज्यामुळे त्याच्या वैशिष्ट्यांमध्ये एक वाढ होते. तालाबातील पाण्याचं उच्च मीठ घटक आहे.
- वन्यजीव संबंधित: हे सरोवर स्थलांतरित पक्ष्यांचे (Migratory birds) आश्रय स्थान आहे.
- लोणार क्रेटर अभयारण्य : लोणार सरोवराचं आसपासचं क्षेत्र एक अभयारण्य म्हणून घोषित केलं गेलं आहे, ज्यामुळे त्याची अद्वितीय भौगोलिक आणि पारिस्थितिकी वैशिष्ट्ये संरक्षित करण्यात आलेली आहेत. लोणार सरोवर वन्यजीव संरक्षणासाठी व त्यांच्या अधिवाससाठी एक अनोखी परिसंस्था आहे .
- मंदिरे : या सरोवराच्या आसपास मंदिरे आहेत, ज्यामध्ये दैत्य सुदन मंदिर विष्णूच्या पुजेला समर्पित आहे. या मंदिरांमध्ये क्षेत्राच्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्वाचं प्रतिबिंब आहे.
- मध्यंतरी लोणार सरोवरचे पाणी गुलाबी झाले होते त्याचे कारण त्यामध्ये तयार झालेले शेवाळ आणि त्याची वाढत जाणारी क्षारता हे सांगितले जाते .
लोणार सरोवराने त्याच्या भौगोलिक महत्त्व आणि प्राकृतिक सौंदर्याने वैज्ञानिक, संशोधक, आणि पर्यटकांना आकर्षित केलं आहे. ह्याच्या आसपास असलेलं दृश्य आणि शांततापूर्ण वातावरण त्याचं आकर्षण वाढवत आहे.
अधिक महितीसाठी येथे क्लिक करा https://mahaofficer.in/category/environment/