भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था ISRO चे INSAT-3DS हवामानविषयक उपग्रह (ISRO INSAT-3DS meteorological satellite) GSLV F14 या अंतराळयानातून प्रक्षेपित केले आहे.
INSAT-3DS हवामानविषयक उपग्रह मिशन माहिती (ISRO INSAT-3DS meteorological satellite)
- INSAT-3D आणि INSAT-3DR यांसारख्या सध्या वापरात असलेल्या उपग्रहांद्वारे ऑफर केलेल्या सेवांची देखभाल आणि सुधारणा करणे हे मिशनचे ध्येय आहे.
- हवामान अंदाज, जमीन आणि समुद्राच्या पृष्ठभागाचे निरीक्षण आणि अत्याधुनिक हवामान निरीक्षणे हे सर्व INSAT-3DS द्वारे सोपे केले जाईल.
- हे आपत्ती चेतावणी प्रणालींसाठी, सूचना आणि प्रतिसाद वेळेत मदत करण्यासाठी अत्यंत महत्वाचे असेल.
- उपग्रह एसएआर (SAR-Synthetic aperture radar) मोहिमांमध्ये देखील मदत करेल, ज्यामुळे शोध आणि बचाव क्षमता सुधारेल.
GSLV रॉकेट प्रक्षेपण वाहन
- जिओसिंक्रोनस ट्रान्सफर ऑर्बिटमध्ये 2,268 किलो वजनाचे INSAT-3DS लाँच करण्यासाठी निवडलेले रॉकेट हे ISRO चे हेवी-लिफ्ट GSLV Mk II मॉडेल आहे, ज्यात त्याच्या स्वदेशी उच्च थ्रस्ट क्रायोजेनिक इंजिन आणि क्रायोजेनिक अप्पर स्टेजमुळे मोठी पेलोड क्षमता आहे.
- Naughty Boy Rocket: रॉकेटने “नॉटी बॉय” असे नाव मिळवले आहे. इस्रोच्या माजी अध्यक्षांनी या अंतराळयानाला भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचा “नॉटी बॉय” असे संबोधले आहे.
- घरगुती क्रायोजेनिक इंजिनसह रॉकेटचे हे दहावे उड्डाण असेल आणि त्याचे एकूण सोळावे मिशन असेल.
- GSAT-7A (2018) आणि जिओ-इमेजिंग उपग्रह GISAT-1 (2021) सारखे अत्याधुनिक संप्रेषण उपग्रह प्रक्षेपित केल्यानंतर, GSLV 2.5-टन अंतराळ यान त्यांच्या नियुक्त कक्षांमध्ये यशस्वीरित्या तैनात करू शकते. Mk II डिझाईनमधील मागील पाचपैकी चार प्रक्षेपण यशस्वी झाले, ज्याने त्याची विश्वासार्हता दर्शविली.
- अत्याधुनिक भारतीय उपग्रह तैनात करण्यासाठी परदेशी प्रक्षेपकांची गरज दूर करून, GSLVs स्वावलंबी प्रक्षेपण क्षमता सक्षम करतात ज्यामुळे पैसा आणि वेळ वाचतो. देशांतर्गत क्रायोजेनिक इंजिनच्या प्रोटोटाइपला रशियामधून SUCCESS द्वारे आयात केलेल्या मागील टप्प्यांपेक्षा प्राधान्य दिले जाते.
- GSLV च्या अपयशाचे प्रमाण चाळीस टक्के आहे. GSLV F14 ने आजपर्यंतच्या पंधरापैकी सहा अंतराळ मोहिमांमध्ये समस्या अनुभवल्या आहेत. हे अंतराळ यान मे 2023 मध्ये संपलेल्या यशस्वी मोहिमेचा एक भाग होता, परंतु मागील मिशन अयशस्वी ठरले होते.
GSLV आणि PSLV मधील फरक (Difference between GSLV and PSLV)
GSLV (Geosynchronous Satellite Launch Vehicle) –
- जिओसिंक्रोनस सॅटेलाइट लॉन्च व्हेईकल (GSLV) हे तीन-टप्प्याचे प्रक्षेपण वाहन आहे जे उपग्रहांना भू-समकालिक कक्षेत ठेवण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.
- या उपग्रह प्रक्षेपण वाहनाचे पहिले प्रक्षेपण 2001 मध्ये झाले.
- Geosynchronous Transfer Orbit (GTO) ला 2,500 kg पर्यंत आणि Low Earth orbit (LEO) पर्यंत 5,000 kg पर्यंत वजनाचे उपग्रह प्रक्षेपित केले जाऊ शकतात.
- मोठे संप्रेषण उपग्रह आणि इतर जड पेलोड GSLV वापरून प्रक्षेपित केले जाऊ शकतात कारण ते मोठे उपग्रह कक्षेत उचलू शकतात.
PSLV (Polar Satellite Launch Vehicle) –
- पोलर सॅटेलाइट लॉन्च व्हेईकल (PSLV) चे चार टप्पे आहेत. हे उपग्रह कमी-पृथ्वी आणि भू-समकालिक हस्तांतरण कक्षा, तसेच सूर्य-समकालिक ध्रुवीय कक्षामध्ये प्रक्षेपित करू शकते.
- पीएसएलव्हीच्या पहिल्या आणि तिसऱ्या टप्प्यात सॉलिड रॉकेट मोटर्स वापरल्या जातात, तर द्रव रॉकेट मोटर्स दुसऱ्या आणि चौथ्या टप्प्यात वापरल्या जातात.
- PSLV ने संशोधन, नेव्हिगेशन आणि रिमोट सेन्सिंग उपग्रहांसह अनेक उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत.
महत्वाच्या चालू घडामोडी येथे वाचा: https://mahaofficer.in/