58th Jnanpith Awards 2024: प्रसिद्ध उर्दू कवी, गीतकार गुलजार आणि संस्कृत विद्वान जगद्गुरू रामभद्राचार्य यांची ५८ वा ज्ञानपीठ पुरस्कार 2024 साठी निवड करण्यात आली आहे. ज्ञानपीठ निवड समितीने सांगितले की, “संस्कृत साहित्यिक जगद्गुरू रामभद्राचार्य आणि सुप्रसिद्ध उर्दू साहित्यिक श्री गुलजार या दोन भाषांमधील नामवंत लेखकांना (२०२३ साठी) हा पुरस्कार देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.”
Table of Contents
५८ वा ज्ञानपीठ पुरस्कार 2024 (58th Jnanpith Awards 2024)
गुलजार यांच्याबद्दल
- गुलजार हे एक भारतीय उर्दू कवी, गीतकार, लेखक, पटकथा लेखक आणि चित्रपट दिग्दर्शक आहेत, जे हिंदी चित्रपटातील त्यांच्या सृजनशील आणि नाविन्यपूर्ण कामांसाठी ओळखले जातात.
- त्यांचे मूळ नाव संपूर्णसिंह कालरा आहे. ते उर्दूतील या काळातील सर्वोत्तम कवी मानले जातात.
- 1963 च्या बंदिनी चित्रपटासाठी गीतकार म्हणून त्यांनी संगीत दिग्दर्शक एस.डी. बर्मन. बर्मन, सलील चौधरी, विशाल भारद्वाज आणि ए.आर. रहमान या संगीत दिग्दर्शकांसोबत त्यांनी सहकार्य केले.
- ब्रज भाषा, खारीबोली, हरियाणवी आणि मारवाडी यासह इतर अनेक भाषांव्यतिरिक्त, गुलजार बहुतेक उर्दू आणि पंजाबीमध्ये लिहितात.
- त्यांच्या कवितांचे तीन काव्यसंग्रह – चांद पुखराज का, रात पश्मीनी की आणि पंधरा पाच पचत्तर – प्रकाशित झाले आहेत.
- ते त्रिवेणी सारख्या नाविन्यपूर्ण काव्य रचनेला जन्म दिला.
- त्यांच्या लघुकथा धुआन (धूर) आणि रवी-पार मध्ये प्रकाशित झाल्या आहेत.
- याव्यतिरिक्त, गुलजार पटकथा, संवाद आणि कविता लिहितात. त्यांनी 1980 च्या दशकात मिर्झा गालिबचे टीव्ही शो आणि 1970 च्या दशकात आंधी आणि मौसम सारखे चित्रपट दिग्दर्शित केले. 1993 मध्ये त्यांनी किरदारचे दिग्दर्शनही केले होते.
- दोन सर्वोत्कृष्ट गीत, एक सर्वोत्कृष्ट पटकथा, एक द्वितीय सर्वोत्कृष्ट फीचर फिल्म (दिग्दर्शक), आणि एक सर्वोत्कृष्ट लोकप्रिय चित्रपट (दिग्दर्शक) हे पाच भारतीय राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांपैकी आहेत.
- एक ग्रॅमी पुरस्कार , एक अकादमी पुरस्कार आणि 22 फिल्मफेअर पुरस्कार.
- त्यांना 2004 मध्ये पद्मभूषण, 2013 मध्ये दादासाहेब फाळके पुरस्कार आणि 2002 मध्ये हिंदी साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला.
- गुलजार यांची एप्रिल 2013 मध्ये आसाम विद्यापीठाच्या कुलपतीपदी नियुक्ती करण्यात आली होती.
जगद्गुरू स्वामी रामभद्राचार्य यांच्याविषयी
- उत्तर प्रदेशात जन्मलेले पंडित गिरीधर मिश्रा हे त्यांचे मूळ नाव होते. ते कवी, लेखक, तत्त्वज्ञ आणि संस्कृतचे अभ्यासक आहेत.
- तुलसी पीठ, चित्रकूटमधील एक धार्मिक आणि सामाजिक सेवा संस्था जी संत तुलसीदासांचे नाव धारण करते, त्याची स्थापना रामभद्राचार्य यांनी केली आणि तिचे नेतृत्व केले.
- चित्रकूटमधील जगद्गुरू रामभद्राचार्य अपंग विद्यापीठ, जे आव्हानात्मक विद्यार्थ्यांना पदवी आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रम प्रदान करते, त्याची स्थापना त्यांनी केली होती आणि त्यांनी आयुष्यभर त्याचे कुलपती म्हणून काम केले आहे.
- वयाच्या दोन महिन्यांत त्यांना अंधत्व आले, ते सतरा वर्षांचा होईपर्यंत कधीही अधिकृत शिक्षण घेतले नाही आणि त्यांना कधीही ब्रेल किंवा इतर कोणत्याही शिक्षण सहाय्याचा वापर केला नाही.
- त्यांना २२ भाषेचे ज्ञान आहे.
ज्ञानपीठ पुरस्काराबद्दल
- 1944 मध्ये स्थापन करण्यात आलेला ज्ञानपीठ पुरस्कार, भारतीय साहित्यातील उल्लेखनीय योगदानाची दखल घेत दरवर्षी दिला जातो.
- देशाचा सर्वात मोठा साहित्यिक सन्मान प्राप्तकर्ता म्हणून तो स्वीकारला गेला आहे.
- पुरस्कारासाठी इंग्रजी आणि इतर भारतीय भाषा विचारात घेतल्या जातात.
- या वार्षिक पुरस्कारासाठी केवळ भारतीय नागरिक पात्र आहेत.
- सन्मानपत्र, विद्येची देवता वाग्देवी (सरस्वती) यांची कांस्य प्रतिमा आणि रोख रु. 11 लाख असे पुरस्काराचे स्वरूप आहे.
- भारतीय ज्ञानपीठ ही सांस्कृतिक संस्था प्रायोजक आहे.
- यंदा दुसऱ्यांदा संस्कृत उत्कृष्टता पुरस्कार देण्यात आला आहे, तर उर्दू उत्कृष्टता पुरस्कार पाचव्यांदा देण्यात आला आहे.
महत्वाच्या चालू घडामोडी येथे वाचा: https://mahaofficer.in/